Kunst in Iran

Afgelopen maand maakte ik een reis door een land met een zeer rijke geschiedenis en schitterende cultuur en natuur: Iran. Het startpunt was Teheran, de metropole hoofdstad met twaalf miljoen inwoners. Vanuit daar reis ik via de hete woestijnstad Yazd richting het zuidelijke en groene en naar bloemen geurende Shiraz. Deze stad is bekend van de gelijknamige druifsoort, hoewel het de vraag schijnt te zijn of de beroemde Shirazdruif echt uit deze regio afkomstig is. Voor de Iraanse Revolutie van 1979 werd in deze regio overal de Shirazi wijn gedronken. Overigens wordt er in Iran nog aardig alcohol genuttigd, alleen niet meer en plein public. Of zoals sommige Iraniërs zeggen, ‘vroeger deed men het gebed in huis en dronk men voor de deur. Nu bid men voor de deur en drinkt men in huis’.

Nabij Shiraz bezoek ik de in de woestijn gelegen ruïnes van Persepolis. Dit doe ik samen met de heer Mour, een uiterst sympathieke gids en gepensioneerde luchtmacht medewerker. Hij blijkt een onuitputtelijke bron te zijn van verhalen over de geschiedenis van zijn land. Persepolis was de religieuze hoofdstad van het grote Perzische Rijk in de periode van 560 tot 330 voor Christus. Het gebied strekte zich uit tot aan de randen van India en Europa. Daarna werd dit eerste wereldrijk in de geschiedenis onder de voet gelopen door Alexander de Grote, die Persepolis plunderde en in vlammen liet opgaan.

De ruïnes zijn de gehavende getuigen van de grootsheid van het Perzische rijk. Persepolis is een stad van hoogstaand architectonisch en artistiek kunnen. De reliëfs op de muren van Persepolis tonen de ceremoniële afgevaardigden van de tientallen overwonnen volken die jaarlijks naar Persepolis kwamen. De muren en honderden zuilen zijn gesierd met reliëfs en enorme sculpturen van paarden, griffioenen en leeuwen en stieren. Ondanks dat de stad al tweeënhalfduizend jaar lang door de verzengende zon wordt geschroeid en door schurende zandstormen wordt geteisterd, zijn de details en conditie van deze kunstwerken nog verbluffend goed. Zo goed, dat ik mij bekeken voel door het levensechte oog van een kameel, afgebeeld in een reliëf.

Het Perzische Rijk ging uiteindelijk ten onder maar de artistieke energie van de Perzen was niet te doven. Deze bleef branden als een eeuwige vlam die door de eeuwen heen af en toe hevig oplaaide om de regio in een nieuw vuur van artistieke expressie te ontsteken. Als dat vuur ergens zijn licht en warmte bracht was dat wel in de stad Isfahan, gelegen aan de oude zijderoute. In deze stad staan eeuwenoude schitterende bruggen, moskeeën en paleizen. De stad werd door de ligging aan de zijderoute door vele nationaliteiten bevolkt en was ongeëvenaard in haar schoonheid van kunst en architectuur. Daarom wordt de stad ‘Nesf-e-Jahan’ genoemd, dat zoiets betekent als ‘Isfahan is de halve wereld’.

Moskeeënpracht

Vanaf het gigantische Meidam Emam plein, het op een na grootste plein ter wereld, zie ik twee prachtige moskeeën. Gebouwd door de Safavidische sjahs in de 16e eeuw. Eén moskee heeft een kolossale blauwe koepel en de andere een kleinere en lichtere koepel in de kleur van cappuccino met nuances in blauw. De binnenzijden van de koepels zijn adembenemend mooi met complexe patronen van geometrische zuiverheid in de kleuren goud, blauw en geel. Zoals veel moskeeën in Iran zijn de muren versierd met kleurrijk tegelwerk. Ik schat dat alleen al in een kleine moskee het aantal vierkante meters tegelwerk in de duizenden loopt. De term monnikenwerk is in deze huizen van Allah wellicht niet gepast, maar wat een prestatie van formaat en toewijding dat al deze tegels met de hand zijn gemaakt. Versierd met fijne bloemmotieven en arabesken in oneindige variaties, is het fleurig tegelwerk als nectar voor het oog. De motieven gaan op subtiele wijze verbanden aan met de bloemrijke binnentuinen waardoor ruimte en architectuur heel prettig in elkaar overlopen. Ook hier is de artistieke energie alom aanwezig en hangt voelbaar in de warme Iraanse lucht.

Om af te koelen vervolg ik de reis naar de noordelijke Alborz bergketen en de Kaspische Zee. De reis besluit ik met een bezoek aan het galeriedistrict in Teheran. Daar blijkt dat de hedendaagse Iraanse kunst zich uitstekend kan meten met haar historische voorgangers. Dit ondanks de heftige politieke ontwikkelingen van de afgelopen decennia. Ik zie interessante en goede kunstwerken en spreek met medewerkers van galeries. Zij vertellen dat de galeries worstelen met de sancties maar desondanks via Dubai en internationale beurzen de Iraanse kunstenaars ook in het buitenland kunnen vertegenwoordigen. En niet zonder succes. Iraanse moderne en hedendaagse kunst wordt door steeds meer musea en verzamelaars ontdekt en op internationale veilingen beginnen de prijzen te stijgen. Dat laatste is overigens niet noodzakelijk een waarborg voor kwaliteit.

Zelf raakte ik erg onder de indruk van het werk van Koorosh Shisgeran. Op zijn schilderijen slingeren en dansen lijnen en strepen in zwierige vormen over het doek. Diverse Iraanse kunstenaars werken in een abstracte beeldtaal gebaseerd op kalligrafie. In mijn onwetendheid denk ik dat het werk van Koorosh ook geïnspireerd wordt door de kalligrafische traditie. Echter zijn benadering blijkt veel vrijer en intuïtiever. Op een vroeg werk is te zien hoe heel losjes allerlei lijnen in zwarte verf op een grijs vlak zijn geschilderd. Het doet denken aan muzieknoten maar zijn het niet. Koorish heeft deze beeldtaal verder ontwikkeld. Hij schildert nu met volle dikke lijnen waarin de intensiteit van de kleur verandert afhankelijk van de stand van zijn schilderskwast. In sommige werken zijn de lijnen juist scherper en harder maar nog steeds heel los krachtig. Zijn werk is geen totale vrije en abstracte explosie van energie zoals je dat bijvoorbeeld ziet bij de beroemde Amerikaan Jackson Pollock of zijn Japanse tegenhanger Kazuo Shiraga.

Soms is er in zijn werk een onderwerp te herkennen. Maar toch is dat duidelijk ondergeschikt aan het kolkende lijnenspel en de energie in het werk van Koorosh. Energie die karakteristiek is in het werk van deze kunstenaar en vooral, terugkijkend op mijn reis, al eeuwen symbool staat voor artistiek Iran.

Kunst-verzekering | gespecialiseerd in het verzekeren van kunst, verzamelingen en kostbare bezittingen

Kunst-verzekering.nl werkt exclusief samen met internationaal gerenommeerde verzekeringsmaatschappijen. We zijn gespecialiseerd in het verzekeren van kunst, verzamelingen en kostbare bezittingen. Want wij weten als geen ander dat u dit vermogen wilt beschermen.

Verzekeringspartner van het Rijksmuseum
Als onderdeel van VLC & Partners bent u verzekerd van kwalitatief advies en de juiste verzekering.  Ons team bestaat uit kenners uit de kunstwereld en zeer ervaren verzekeringsadviseurs. We zijn niet voor niets verzekeringspartner van het Rijksmuseum.