Honderd jaar kunstbeweging De Stijl

Honderd jaar kunstbeweging De Stijl

Piet Mondriaan, Theo van Doesburg en Bart van der Leck

Kunstbeweging De Stijl: Piet Mondriaan, Theo van Doesburg en Bart van der Leck

Het kan u niet ontgaan zijn: dit jaar is het honderdjarig jubileumjaar van De Stijl. De kunstbeweging van onder andere Piet Mondriaan, Theo van Doesburg en Bart van der Leck. Met veel aandacht en tentoonstellingen viert Nederland al Boogie Woogiënd dit kleurrijke (rood, geel en blauw) jubileum. De Stijl bereidde door haar nadruk op geometrie, kleur en abstractie de weg voor een volledig nieuwe beeldtaal.

Van Bauhaus tot Nike sportschoenen en van Frank Stella tot Barnett Newman. Allemaal beïnvloed door De Stijl. De naam Newman kent u van Who’s Afraid of Red Yellow and Blue. Het beruchte schilderij in de collectie van het Stedelijk Museum Amsterdam. Bestaand uit een enorm rechthoekig rood vlak en verticale strepen in de kleuren uit de titel.

Zulke lijnen noemde Newman ‘zips’. Als een rits lopen deze lijnen over het doek waardoor de intense kleurvlakken genadeloos worden doorsneden. Door die zips is het niet mogelijk om als beschouwer volledig te genieten van de grote kleurvlakken zoals in het werk van Mark Rothko. Daarmee worden die zips als een irritante horzel terwijl u probeert te genieten van een stralende blauwe dag. Het is wellicht deze irritatie die een bezoeker van het Stedelijk Museum ooit aanzette tot het aanvallen van het werk met een mes.

2017 is ook het jaar dat het meest illustere kunstwerk uit de moderne kunstgeschiedenis zijn honderdjarige verjaardag viert. In 1917 werd door de kunstenaar Marcel Duchamp niets minder dan een urinoir ingediend voor een tentoonstelling van de New Yorkse Society of Independent Artists. Uitgangspunt van de tentoonstelling was dat elke kunstenaar met elk werk kon deelnemen.

Duchamp had het urinoir gekocht bij een lokale sanitair winkel en gesigneerd met ‘R. MUTT 1917’. De pot kreeg de titel Fountain. Toen de jury het werk onder ogen kreeg werd het direct van de tentoonstelling verbannen. Het was immers niks meer dan een banale pispot en kon op zijn hoogst als een grap worden beschouwd. Maar kunst? Dat nooit!

Toch werd het urinoir al snel invloedrijk en geldt het tegenwoordig als één van de belangrijkste kunstwerken van de moderne tijd. Waarom? Duchamp was de eerste kunstenaar die de kunstwereld confronteerde met de vraag of een gebruiksvoorwerp ook kunst kan zijn. Zodoende had de kunstenaar met een kanon geschoten op de heersende kunstopvattingen en ruimte gemaakt voor de ‘readymade’: kunst van alledaagse objecten.

Denkt u aan Picasso en het stierenhoofd dat hij even eenvoudig als briljant maakte van een fietszadel en stuur. Of aan Tracey Emin die haar onopgemaakte bed tentoonstelde. Of aan Damien Hirst met zijn kunstwerken van sigarettenpeuken, medicijnpillen en die zijn naam vestigde met een opgezette haai (hoewel iets minder alledaags tenzij uw naam Freek Vonk is).

In museum Voorlinden te Wassenaar bevindt zich de fenomenale ‘readymade’ van de Oekraïense kunstenaar Zhanna Kadyrova (1981). Het werk is een groot rechthoekig grijs stuk asfalt. In het midden zit een grote barst die zich vanaf de bovenkant vertakt naar de linkerkant van het werk. Aan de rechterzijkant een grote horizontale gele streep. Het is de typische gele kleur van de belijning van een wegdek.

Het honderdjarige ‘jubileum’ valt dit jaar ook ten deel aan de Russische revolutie. Een terugkerend thema in het oeuvre van Zhanna Kadyrova is kritiek op de Sovjet-esthetiek. Dit wetende, brengt het grauwe, kapotte en gebarsten asfalt uit Oekraïne mijn gedachten naar het conflict waarin het land momenteel is verwikkeld. Deze associaties bij het stuk wegdek blijken een dwaalspoor. Het asfalt werd door de kunstenaar namelijk gevonden in haar woonplaats Kiev. 

Maar het is meer dan de vermeende politieke beladenheid die het werk zoveel spanning geeft. Om te beginnen is het alledaagse stuk asfalt door de kunstenaar met een scherp oog voor verhoudingen uitgesneden. Zo op het oog zelfs conform de Gulden Snede met die gele asfaltstrepen aan de rechterkant en het grotere grijze vlak links daarvan. Nu ik er over nadenk, die gele lijn, die is ook te zien op het eerste ’zip’ schilderijen van Newman, getiteld Onement 1. En die barsten in het grijze vlak, is dat niet net als de haarscheurtjes in het vernis op een oud schilderij?

Zo beschouwd is het werk een eenvoudige maar doeltreffende ode aan de schilderkunst. En daarvoor hoefde de kunstenaar ‘slechts’ een stuk asfalt op te rapen en aan een muur te hangen. Et voilà, ready made. Vive Duchamp!

Kunst-verzekering | gespecialiseerd in het verzekeren van kunst, verzamelingen en kostbare bezittingen

Kunst-verzekering.nl werkt exclusief samen met internationaal gerenommeerde verzekeringsmaatschappijen. We zijn gespecialiseerd in het verzekeren van kunst, verzamelingen en kostbare bezittingen. Want wij weten als geen ander dat u dit vermogen wilt beschermen.

Verzekeringspartner van het Rijksmuseum
Als onderdeel van VLC & Partners bent u verzekerd van kwalitatief advies en de juiste verzekering.  Ons team bestaat uit kenners uit de kunstwereld en zeer ervaren verzekeringsadviseurs. We zijn niet voor niets verzekeringspartner van het Rijksmuseum.